مقدمه
کشت سلولهای خونی یک تکنیک بنیادی در پژوهشهای زیستپزشکی، تشخیص بیماریها و توسعه داروها است. این روش شامل رشد سلولهای خونی در خارج از محیط طبیعی آنها است و به دانشمندان این امکان را میدهد تا رفتار، مواد ژنتیکی و پاسخ آنها به درمانهای مختلف را مطالعه کنند. این فرآیند به شدت به استفاده از پلاستیکهای آزمایشگاهی خاص مانند سرسمپلر، پلیت های کشت سلول و فلاسکهای کشت سلول وابسته است. این راهنما روش کشت سلولهای خونی، ابزارهای ضروری و بهترین شیوهها برای اطمینان از نتایج بهینه را ارائه میدهد.
درک کشت سلولهای خونی
کشت سلولهای خونی شامل رشد درونمؤثر (in vitro) سلولهای خونی، مانند لنفوسیتها، اریتروسیتها یا سلولهای بنیادی، در یک محیط کنترلشده است. این تکنیک به محققان این امکان را میدهد تا آزمایشهایی بر روی سلولهای زنده انجام دهند بدون پیچیدگیها و نگرانیهای اخلاقی کار مستقیم درونزادی (in vivo). کاربردها از مطالعه بیماریهای ژنتیکی تا آزمایش داروهای جدید و درک پاسخهای ایمنی متغیر است.
ابزار و تجهیزات ضروری برای کشت سلولهای خونی
سرسمپلر
دقت در جابجایی مایعات در فرآیندهای کشت سلول بسیار مهم است و سرسمپلرها نقش مهمی در این امر دارند. استفاده از سرسمپلرهای استریل و کمنگهدارنده (low-retention) اطمینان حاصل میکند که مایعات به دقت منتقل شوند بدون آلودگی یا از دست دادن نمونه. سرسمپلرهای فیلتردار به ویژه زمانی که با مواد حساس یا خطرناک کار میکنید توصیه میشوند تا از آلودگی متقابل جلوگیری کنند.
پلیتهای کشت سلول
پلیت های کشت سلول، که معمولاً از پلیاستایرن ساخته میشوند، سطحی صاف برای رشد سلولها فراهم میکنند. این پلیت ها در فرمتهای مختلفی از جمله پلیت های 6 خانه، 12خانه ، 24 خانه، 96 خانه و 384 خانه در دسترس هستند که امکان انجام آزمایشات با مقیاسهای مختلف را فراهم میآورد. انتخاب فرمت صحیح پلیت به تعداد سلولهای مورد نیاز و الزامات خاص آزمون بستگی دارد.
فلاسکهای کشت سلول
برای رشد سلولها در مقیاس بزرگتر، از فلاسک های کشت سلول استفاده میشود. این فلاسکها در اندازهها و اشکال مختلف، مانند T25، T75 و T175، با سطحهای مختلف برای چسبیدن سلولها طراحی شدهاند. فلاسک ها به گونهای طراحی شدهاند که تبادل گازی بهینهای را فراهم کنند که برای زنده ماندن سلولها حیاتی است.
لولههای سانتریفیوژ
لولههای سانتریفیوژ برای جدا کردن سلولها از محیط، شستشوی سلولها یا جمعآوری سوپرناتانتها (supernatants) ضروری هستند. این لولهها در اندازههای مختلف، معمولاً 15 میلیلیتر و 50 میلیلیتر، موجود هستند و از پلیپروپیلن ساخته شدهاند که در برابر مواد شیمیایی و سانتریفیوژ با سرعت بالا مقاوم است.
پتری دیشها
پتری دیشها معمولاً برای کشت و مشاهده رشد سلولها استفاده میشوند. این دیشها ظرفهای مدور و کمعمق هستند که امکان جابجایی و مشاهده آسان زیر میکروسکوپ را فراهم میکنند. این دیشها معمولاً همراه با آگار یا محیطهای سلولی دیگر استفاده میشوند.
سمپلرها
چه تککاناله و چه چندکاناله، سمپلرها ابزارهای ضروری برای جابجایی دقیق مایعات هستند. آنها به همراه سرسمپلرها برای انتقال حجمهای دقیق مایعات استفاده میشوند و تضمین میکنند که آزمایشات به صورت یکنواخت و قابل تکرار باشند.
انکوباتورها
انکوباتورها محیط کنترلشدهای را برای رشد سلولها، شامل دما، رطوبت و سطح CO2، فراهم میکنند. آنها برای حفظ شرایط بهینه برای کشت سلول ضروری هستند و از آلودگی جلوگیری میکنند و تضمین میکنند که سلولها رشد کنند.
میکروسکوپها
بررسی میکروسکوپی برای نظارت بر رشد سلول، مورفولوژی و سلامت آن ضروری است. میکروسکوپهای کنتراست فازی و فلورسانس معمولاً برای ارزیابی کشتهای سلولی استفاده میشوند و بینشهایی درباره چگالی سلول، پیوستگی و آلودگی فراهم میکنند.
کابینتهای ایمنی بیولوژیکی(هود لامینار)
برای حفظ استریل بودن و حفاظت از کاربر و محیط، از هودهای ایمنی بیولوژیکی استفاده میشود. این کابینتها محیط هوای تمیز را فراهم میآورند و خطر آلودگی را در حین فرآیندهای کشت سلولی کاهش میدهند.
ویالهای کرایوژنیک (کرایو تیوب)
برای ذخیرهسازی بلندمدت خطوط سلولی (cell lines)، از کرایوتیوب ها برای انجماد سلولها در نیتروژن مایع استفاده میشود. برچسبگذاری مناسب و مدیریت موجودی این ویالها برای پیگیری خطوط سلولی ضروری است.
روش کشت سلولهای خونی:
فرآیند کشت سلولهای خونی شامل چندین مرحله کلیدی است که هر یک نیازمند توجه دقیق به جزئیات برای اطمینان از موفقیت کشت هستند.
-
جمعآوری و آمادهسازی نمونه
- نمونههای خون را با استفاده از تکنیکهای استریل جمعآوری کنید تا از آلودگی جلوگیری شود.
- از آنتیکواگولانتهایی مانند هپارین یا EDTA برای جلوگیری از لخته شدن خون در حین پردازش استفاده کنید.
- سلولهای خونی را از پلاسما با استفاده از سانتریفیوژ جدا کنید؛ این معمولاً شامل چرخش خون با سرعتهای بالا برای تهنشین کردن سلولها است.
-
جدا کردن سلولها
- برای جداسازی نوع خاصی از سلولها، از سانتریفیوژ یا تکنیکهای جداسازی مغناطیسی استفاده کنید.
- سلولهای مونونوکلئار (مانند لنفوسیتها) معمولاً با استفاده از Ficoll-Paque جدا میشوند که سلولها را بر اساس چگالی آنها جدا میکند.
- خون را با دقت بر روی محیط گرادیان لایهبندی کنید و با سرعتهای مناسب سانتریفیوژ کنید تا جداسازی واضحی حاصل شود.
-
کشت سلولها
- سلولهای جداشده را با استفاده از سرسمپلرهای استریل به فلاسک یا پلیت کشت سلول مناسب منتقل کنید.
- تراکم سلولها را تنظیم کنید تا شرایط رشد بهینه تضمین شود؛ تراکم بیش از حد زیاد یا کم میتواند بر تکثیر و سلامت سلولها تأثیر بگذارد.
- محیط کشت مناسب را اضافه کنید که با فاکتورهای رشد، آنتیبیوتیکها و سرمهای لازم (مانند سرم جنین گاوی FBS) غنی شده باشد.
-
انکوباسیون
- فلاسکها یا پلیت های کشت سلول را در یک انکوباتور با شرایط مورد نظر(معمولاً 37 درجه سانتیگراد با CO2 5%) قرار دهید.
- سلولها را به طور منظم زیر میکروسکوپ نظارت کنید تا از پیوستگی، مورفولوژی و هرگونه علامت آلودگی مطمئن شوید.
- محیط کشت را طبق نیاز تغییر دهید، معمولاً هر 2-3 روز، با استفاده از سرسمپلرهای تازه برای جلوگیری از آلودگی متقابل.
- برداشت سلولها (Harvesting)
- هنگامی که سلولها به پیوستگی مطلوب رسیدند، میتوان آنها را برای تحلیل یا استفادههای بعدی برداشت کرد.
- برای سلولهای چسبنده، از تریپسین یا دیگر محلولهای جداکننده برای آزاد کردن سلولها از سطح کشت استفاده کنید.
- سوسپانسیون سلولی: سلولها را سانتریفیوژ کرده و در یک محیط یا بافر تازه برای استفادههای بعدی معلق کنید.
- زیرکشت و گسترش (Subculturing and Expansion)
- برای حفظ سل لاین های پیوسته، سلولها را با انتقال بخشی از سوسپانسیون سلولی به فلاکسهای کشت جدید، کشت مجدد کنید.
این مرحله برای گسترش کشت و حفظ زندهمانی سلولها در طولانیمدت ضروری است.
- انجماد
- برای ذخیرهسازی بلندمدت، سلولها را با استفاده از کرایوپروتکتانتهایی مانند DMSO در ویالهای کرایوژنیک منجمد کنید.
- ویالها را در نیتروژن مایع ذخیره کنید و برچسبگذاری و مدیریت موجودی مناسب برای پیگیری سلولهای ذخیرهشده را انجام دهید.
پ
ضرورتهای کشت سلولهای خونی
- استریل بودن: همیشه در یک محیط استریل کار کنید تا از آلودگی جلوگیری شود. از کابینتهای ایمنی بیولوژیکی (هود لامینار)، سرسمپلرهای استریل و تکنیکهای ضدعفونی مناسب استفاده کنید.
- کنترل کیفیت: به طور منظم مورفولوژی و نرخهای رشد سلولها را بررسی کنید. هرگونه کشت که علائم آلودگی یا رشد غیرطبیعی نشان میدهد را دور بیندازید.
- مستندسازی: سوابق دقیق از شرایط کشت سلول، شمارههای پاساژ و هرگونه انحراف از پروتکلهای استاندارد را نگهداری کنید.
- نگهداری تجهیزات: به طور منظم انکوباتورها، سمپلرها و دیگر تجهیزات را تمیز و کالیبره کنید تا نتایج یکنواختی حاصل شود.
- انجماد: برای ذخیرهسازی بلندمدت، سلولها را با استفاده از کرایوپروتکتانتهایی مانند DMSO در نیتروژن مایع انجماد کنید. این کار امکان ادامه کشت در آینده را فراهم میآورد.
- احراز هویت سلولها(Cell Authentication): به طور دورهای سل لاین ها را با استفاده از مارکرهای ژنتیکی یا سایر روشهای شناسایی احراز هویت کنید تا از یکپارچگی کشت اطمینان حاصل کنید.
- آمادهسازی محیط کشت: همیشه محیط ها را طبق دستورالعملها آماده و ذخیره کنید و اطمینان حاصل کنید که pH و سطح مواد مغذی برای نوع خاص سلول بهینه است.
- نظارت روزانه: به طور منظم کشتهای سلولی را برای علائم آلودگی، رشد غیرطبیعی یا تغییرات مورفولوژیکی که میتواند نشاندهنده مشکلات با شرایط کشت باشد، نظارت کنید.
چالشهای رایج در کشت سلولهای خونی
آلودگی
آلودگی باکتریایی، قارچی یا ویروسی میتواند کشتها را خراب کند. اطمینان حاصل کنید که همه مواد و تجهیزات استریل هستند و همیشه تحت شرایط به دور از آلودگی کار کنید.
مرگ سلولی
شرایط نامناسب کشت، رسانه نادرست یا چگالی سلولی بیش از حد میتواند منجر به مرگ سلولها شود. شرایط را بر اساس نیازهای خاص نوع سلول بهینه کنید.
رشد ضعیف
شرایط غیر بهینه مانند سطح نادرست CO2، نوسانات دما یا مواد مغذی ناکافی میتواند منجر به رشد ضعیف سلولها شود. به طور منظم شرایط را نظارت و تنظیم کنید.
رانش ژنتیکی(Genetic Drift)
به مرور زمان، سل لاین ها میتوانند جهشهای ژنتیکی پیدا کنند که بر رفتار و نتایج تجربی تأثیر میگذارد. تعداد پاساژها را به حداقل برسانید و ذخیرهسازی اصلی را برای کاهش خطر رانش انجام دهید.
آلودگی متقابل(Cross-Contamination)
استفاده از همان سرسمپلرها یا فلاسک ها برای چندین سل لاین میتواند منجر به آلودگی متقابل شود. همیشه از تجهیزات استریل و استفاده نشده برای هر کشت استفاده کنید.
سازگاری مواد
تغییرات در محیط کشت، سرم و دیگر مواد شیمیایی میتواند بر رشد سلول تأثیر بگذارد. همیشه از دستههای با کیفیت و سازگار استفاده کنید و تغییرات میان دستهای را بررسی کنید.
روندهای آینده در کشت سلولهای خونی
- کشت سلولهای سهبعدی: فراتر از کشتهای دوبعدی سنتی، تکنیکهای کشت سلولهای سهبعدی نمای بهتری از محیط درونزادی ارائه میدهند. این روند به ویژه در پژوهشهای سرطان و پزشکی بازساختی (regenerative medicine) در حال رشد است.
- اتوماسیون و رباتیک: سیستمهای خودکار و رباتیک به طور فزایندهای برای انجام وظایف روتین در کشت سلولها استفاده میشوند که خطای انسانی را کاهش داده و کارایی را افزایش میدهند.
- پزشکی شخصیسازیشده ( Personalized Medicine): کشت سلولهای خونی نقش فزایندهای در پزشکی شخصیسازیشده ایفا میکند، جایی که سلولهای مشتقشده از بیمار برای آزمایش پاسخها به درمانهای خاص کشت میشوند.
- آرگانوییدها و اسپریوئیدها: توسعه آرگانوییدها و اسپریوئیدها از سلولهای خونی به محققان این امکان را میدهد که بیماریها را مدلسازی کنند و داروها را به شیوهای فیزیولوژیکیتر آزمایش کنند.
- CRISPR و ویرایش ژنتیکی: ادغام تکنولوژیهای CRISPR و دیگر روشهای ویرایش ژنتیکی با کشت سلولهای خونی امکان دستکاری دقیق ژنوم را فراهم میآورد و راههای جدیدی برای پژوهش و درمان باز میکند.
نکات پایهای برای افراد تازهکار در کشت سلولهای خونی
-
آشنایی با اصول استریلیزاسیون:
- همیشه از تجهیزات استریل و مواد استریل استفاده کنید. یادگیری کار در محیطهای استریل و آسپتیک به جلوگیری از آلودگیهای ناخواسته کمک میکند. مطمئن شوید که قبل از هر بار استفاده، سطح میزهای کاری با محلولهای ضدعفونیکننده تمیز شود.
-
آموزش استفاده صحیح از پیپتها و نوک پیپتها:
- پیپت کردن دقیق یکی از مهارتهای کلیدی در کشت سلول است. از نوکهای پیپت استریل استفاده کنید و از تماس مستقیم آنها با دست یا دیگر سطوح جلوگیری کنید.
-
آشنایی با محیط کشت سلول:
- محیط کشت باید با دقت آماده شود و پارامترهای مانند pH، دما و ترکیبات مغذی آن مطابق نیازهای خاص سلولها تنظیم شود. قبل از استفاده از محیط کشت، حتماً آن را به دمای مناسب (معمولاً 37 درجه سانتیگراد) برسانید.
-
آمادهسازی دقیق محلولها و معرفها:
- از غلظتها و ترکیبات درست برای آمادهسازی محلولها استفاده کنید. در صورت نیاز به تغییر ترکیبات، همیشه تغییرات را به دقت یادداشت کرده و از سازگاری آنها با نوع سلول اطمینان حاصل کنید.
-
نظارت و مستندسازی منظم:
- همیشه وضعیت سلولها را تحت نظر داشته باشید. رشد سلولی، پیوستگی، و هر گونه تغییرات غیرعادی در مورفولوژی سلولها باید مستند شود. این کار به شما کمک میکند تا از آلودگیها و مشکلات احتمالی جلوگیری کنید.
-
زیرکشت به موقع سلولها:
- یکی از مهمترین نکات در کشت سلولی، زیرکشت به موقع است. اجازه ندهید که سلولها بیش از حد رشد کنند یا تراکم آنها زیاد شود؛ این کار میتواند به کاهش سلامت و زندهمانی سلولها منجر شود.
-
مدیریت صحیح ذخیرهسازی بلندمدت:
- برای ذخیرهسازی بلندمدت، استفاده از روشهای انجماد صحیح و استفاده از کرایوپروتکتانتهایی مانند DMSO بسیار مهم است. همیشه ویالهای ذخیره شده را به دقت برچسبگذاری کرده و از نگهداری مناسب آنها در نیتروژن مایع اطمینان حاصل کنید.
-
رعایت ایمنی و استفاده از تجهیزات حفاظت شخصی (PPE):
- همیشه در هنگام کار با سلولهای خونی، از تجهیزات حفاظت شخصی مانند دستکش و روپوش آزمایشگاهی استفاده کنید. کار با کابینتهای ایمنی بیولوژیکی نیز از ورود آلودگیها به محیط کشت جلوگیری کرده و شما را از مواد خطرناک محافظت میکند.
-
اطلاع از خواص انواع محیط کشت:
- محیطهای کشت مختلف بسته به نوع سلولها و اهداف تحقیقاتی به کار میروند. محیطهای کشت رایج شامل DMEM، RPMI و MEM هستند که باید به طور دقیق برای نوع سلول مورد نظر انتخاب شوند. آگاهی از اجزای هر محیط کشت و تأثیر آن بر رشد سلولها ضروری است.
در انتها به جدیدترین تکنیکهای کشت سلولی میپردازیم که به سمت کشت سهبعدی (3D cell culture) و ایجاد سیستمهای پیچیدهتر مانند ارگانوئیدها و اسفروئیدها پیش میروند. این تکنیکها نسبت به کشتهای دوبعدی سنتی، محیطی طبیعیتر و نزدیکتر به شرایط درونبدنی (in vivo) فراهم میکنند و برای پژوهشهای پیشرفتهتری مانند مدلسازی بیماریها، تست داروها، و مطالعات مربوط به پزشکی بازساختی استفاده میشوند.
تکنیک کشت سهبعدی سلولی (3D Cell Culture)
کشت سهبعدی یک پیشرفت کلیدی در علم کشت سلولی است که امکان ایجاد ساختارهای سلولی پیچیدهتر و شبیه به بافتهای زنده را فراهم میکند. در این روش، سلولها در محیطی سهبعدی رشد میکنند که به آنها اجازه میدهد تا ارتباطات بینسلولی و ساختارهای سازمانیافتهتری تشکیل دهند. این تکنیک به ویژه در حوزههای سرطانشناسی، توسعه دارو، و زیستپزشکی بازساختی اهمیت زیادی دارد.
مواد و تجهیزات مورد نیاز برای کشت سهبعدی سلولی:
هیدروژلها و داربستهای سهبعدی (3D Scaffolds):
-
- هیدروژلهای طبیعی: مانند کلاژن، ماتریژل (Matrigel)، فیبرونکتین، و آلژینات. این مواد به عنوان داربستهایی عمل میکنند که سلولها میتوانند در آنها به شکل سهبعدی رشد کنند.
- هیدروژلهای سنتزی: مانند پلیاتیلن گلیکول (PEG) و پلیلاکتیک اسید (PLA) که به دلیل سازگاری زیستی و قابلیت تنظیم خواص مکانیکی، بهطور گسترده برای ایجاد داربستهای سهبعدی استفاده میشوند.
بیورآکتورها (Bioreactors):
-
- بیورآکتورها برای کنترل شرایط محیطی مانند دما، pH، و گازهای محلول در محیط کشت سهبعدی مورد نیاز هستند. این دستگاهها امکان تغذیه سلولها و دفع مواد زائد را فراهم میکنند و به بهبود رشد و تمایز سلولها کمک میکنند.
محیط کشت سهبعدی (3D Culture Media):
-
- محیط کشتهای مخصوص سهبعدی که ممکن است دارای مکملهای اضافی برای حفظ خواص مکانیکی و فیزیکی محیط سهبعدی باشند. این محیطها معمولاً حاوی مواد مغذی، فاکتورهای رشد، و سرمهایی مانند FBS (سرم جنین گاوی) هستند.
صفحات کشت با روکش خاص (Special Coated Culture Plates):
-
- صفحات کشت با پوششهای ضدچسبندگی (مثل صفحات Ultra-Low Attachment) برای جلوگیری از چسبندگی سلولها به کف ظرف استفاده میشوند. این صفحات اجازه میدهند سلولها به صورت شناور در محیط کشت سهبعدی رشد کنند و اسفروئید تشکیل دهند.
تجهیزات تصویربرداری پیشرفته:
-
- میکروسکوپهای کانفوکال (Confocal Microscopy): برای بررسی ساختارهای سهبعدی سلولی.
- تصویربرداری فلورسانس: برای ردیابی رشد و فعالیت سلولها در محیطهای سهبعدی.
- تصویربرداری لیزر (Laser Scanning Microscopy): که امکان تصویربرداری از ساختارهای عمقی سلولی را فراهم میکند.
تکنیکهای چاپ سهبعدی (3D Bioprinting):
-
- در کشت سهبعدی پیشرفته، از چاپگرهای زیستی سهبعدی برای ایجاد ساختارهای دقیق از سلولها و داربستهای زیستی استفاده میشود. این تکنیک اجازه میدهد تا بافتهای پیچیده و دقیقاً شبیه به بافتهای طبیعی بدن ساخته شوند.
فرآیند کشت سهبعدی سلولی:
- آمادهسازی محیط و داربست سهبعدی:
- داربست هیدروژلی یا ماتریسی انتخاب شده در ظرف کشت قرار میگیرد. در صورتی که از صفحات کشت ضدچسبندگی استفاده شود، نیازی به داربست اضافی نخواهد بود و سلولها بهصورت آزاد در محیط معلق خواهند بود.
- بارگذاری سلولها:
- سلولها در محیط کشت سهبعدی بارگذاری میشوند. این محیط باید حاوی فاکتورهای رشد مناسب و شرایط بهینه برای نوع سلول مورد نظر باشد.
- رشد و تشکیل ساختارهای سهبعدی:
- سلولها به تدریج شروع به ایجاد ارتباطات بینسلولی و تشکیل اسفروئید یا ارگانوئید میکنند. این مرحله ممکن است چند روز یا چند هفته طول بکشد تا ساختارهای کامل تشکیل شوند.
- نظارت و نگهداری:
- شرایط محیطی به دقت کنترل میشود. بیورآکتورها یا محیطهای کشت عادی برای حفظ دما، CO2 و pH مناسب مورد استفاده قرار میگیرند.
- تحلیل و تصویربرداری:
- برای بررسی دقیق ساختارهای سهبعدی، از میکروسکوپهای کانفوکال و تصویربرداری فلورسانس استفاده میشود. در این مرحله، عملکرد و سلامت سلولها بررسی میشود.
مزایای کشت سهبعدی سلولی:
- شباهت بیشتر به شرایط درونبدنی (in vivo): سلولها در محیطهای سهبعدی همانند بافتهای بدن به صورت طبیعیتر عمل میکنند و ارتباطات بینسلولی واقعیتری برقرار میکنند.
- پیشبینی بهتر واکنشهای دارویی: محیطهای سهبعدی برای تستهای دارویی و ارزیابی درمانها بسیار موثرتر از کشتهای دوبعدی هستند.
- مدلسازی بهتر بیماریها: تکنیکهای سهبعدی برای مدلسازی بیماریهایی مانند سرطان و تحلیل رشد تومورها بسیار مناسب هستند.
- چالشها و محدودیتها
- پیچیدگی تکنیک: کار با کشتهای سهبعدی به مهارت و تجهیزات پیشرفتهتری نسبت به کشتهای دوبعدی نیاز دارد.
- هزینه بالا: هزینه مواد و تجهیزات مورد نیاز برای کشت سهبعدی معمولاً بیشتر است.
- نیاز به تصویربرداری پیشرفته: بررسی نتایج کشتهای سهبعدی نیازمند تکنیکهای پیشرفته تصویربرداری است که ممکن است در همه آزمایشگاهها در دسترس نباشد.
نتیجهگیری:
کشت سلولهای خونی تکنیکی حیاتی در علم مدرن است که به پژوهشگران امکان میدهد تا به بررسی عملکرد سلولی، توسعه درمانهای جدید و درک مکانیسمهای بیماری بپردازند. با استفاده از ابزارهای مناسب مانند سرسمپلرها، پلیت های کشت سلول و فلاسکها و رعایت ضروریات، میتوانید نتایج قابل اعتماد و قابل تکرار را به دست آورید. حفظ استریل بودن، مستندسازی مناسب و نظارت دورهای از کلیدهای موفقیت در کشت سلولهای خونی است. چه محقق با تجربه باشید و چه تازهکار در این حوزه، پیروی از این راهنما به شما کمک خواهد کرد تا اصول کلی کشت سلول را مدیریت کنید.جهت اطلاعات بیشتر میتوانید به سایت پارس مدیکو مراجعه فرمایید یا با ما تماس بگیرید.